Jesiennie i z Piotrusiem

Dzień mija za dniem, a ja odliczam kolejne już nawet nie kartkami kalendarza, czy zakreślanymi kolejno dniami na karce kalendarza, a jedynie kocimi i psimi uśmiechami, głaskami, ciepłem, którym otaczają mnie zwierzaki i jesiennymi smakami.

Nusiowy brzuszek już w stanie dobrym, nie zarósł jeszcze sierścią, ale na to trzeba czasu. Podobnie jak na łapce Sary nie zarosło miejsce po wkuwanym wenflonie. Samopoczucie obydwie mają doskonałe i śladu po mało miłych przeżyciach nie widać na żadnej z nich.

Późnojesienne spacery, najczęściej z mgle, sprzyjają rozmyślaniom. Skończyłam słuchać kolejną książkę i póki co chodzę z Sarą wsłuchując się w dźwięki zamglonego parku, czy układającego się do snu osiedla.

Od soboty jest z nami nowy kot. Ma około 6-7 miesięcy, jest przepięknym myziastym, ciekawym świata i bardzo proludzkim kocurkiem. Trafił do mnie, ponieważ DT, z którego wywędrował do DS, jest aktualnie zajęty i istniała obawa, że Piotruś (bo tak ma na imię ów młodzieniec) będzie zbyt natarczywy wobec maleńtasa pomieszkującego w DT. Bo Piotruś, trzeba wam wiedzieć, jest kotkiem nieustraszonym, o silnym poczuciu własnego "ja" i przekonanym o tym, że świat cały powinien leżeć u jego przepięknych, puchatych stóp i bić mu pokłony. A jak świat nie wykazuje chęci, to Piotruś ów świat z lekka karci. Ot, nasyczy, gryźnie, pokaże, że to on jest ważniejszy i nie pozwoli się światu, a już osobliwie jego co słabszym jednostkom, poniżać brakiem uznania.

Piotruś został przywitany chłodno. Kociokwiki nie pierwszy raz mają nowe towarzystwo, nie pierwszy wiedzą, że towarzystwu trzeba pokazać jaka w domu panuje hierarchia. Nowością, i tym co budziło moje największe obawy, jest to, że to pierwszy tymczas od kiedy do Kociokwika dołączyła Sara, ale i tu udało się zwierzakom dogadać bez zwracania uwagi na moje obawy.

Bałam się też o Wojtka. On i tak jest dość wycofanym kocurkiem i faktycznie - pierwsze popołudnie spędził w nastroju nieco ponurym, jakby powątpiewając w moje do niego przywiązanie. Ale gdy go przytuliłam, naszeptałam do ucha różne tajemne słowa, Wojtek poczuł się pewniej. Najlepszym przykładem jego dobrego samopoczucia jest, moim zdaniem, scena, którą zobaczyłam wczoraj. Piotrek siedząc na drapakowej półce próbował sięgnąć bocianiego gniazda, na którym przycupnął Wojtuś. Ten drugi dobitnie wyjaśnił młodszemu koledze, że pewne miejsca są właściwe starszym kocurom i młodzieży do niech dopuszczać nie wolno.

Gusia jak zwykle ma w nosie wszelkie zawirowania domowe. Burczy gniewnie ostrzegawczo i żyje sobie szczęśliwym życiem abnegatki. Rano, po śniadaniu, dopomina się wsadzenia do szafy z ręcznikami, z której to szafy wychodzi, gdy wracam z pracy.

Sisi, no wiecie, Sisi jako Matka Stada jest nonszalancka i sprytna. Ilekroć wracam do domu ucieka mi na korytarz i biegnąc zagląda przez ramię (?), czy aby na pewno ją gonię. A ja gonię, bo jakże tu nie gonić swojej ukochanej koteczki:-)

P.S. Album z pozostałymi zdjęciami.

Mateusz Hohol. Wyjaśnić umysł.

Wydane przez

Wydawnictwo Copernicus Center Press

Mateusz Hohol w swojej książce nie tyle wyjaśnia umysł, czy działanie umysłu (jak mógłby - aczkolwiek niekoniecznie - sugerować tytuł), ile pisze o tym, o czym mówi podtytuł, czyli o strukturze teorii neurokognitywnych. Autor stwierdza, że celem niniejszej pracy jest rekonstrukcja struktury teorii neurokognitywnych, które pozwalają wyjaśnić umysł. [s. 13]

Główna teza Hohola jest taka, że kluczowym aspektem struktury nauk neurokognitywnych jest wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia. [s. 13] Hohol tłumaczy, czym jest wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia, po czym opisuje dwa etapy konstrukcji neuronaukowych, czyli budowanie wyjaśnień i wybór najlepszych dostępnych wyjaśnień. W przypadku drugiego etapu nie wystarczy adekwatność empiryczna, jak w etapie pierwszym, pojawia się bowiem problem doboru kryteriów, którymi należy się kierować szukając najlepszego wyjaśnienia. Pomyślałam sobie, że w tym kontekście z naukami neurokognitywnymi jest jak z życiem: ileż to razy, mając różne dostępne wyjaśnienia, stajemy przed trudnym zadaniem wyboru wyjaśnienia najlepszego?

Hohol pisze o tym, czym jest teoria neurokognitywna, wskazuje źródła danych neurokognitywnych, opisuje heurystyki oraz schematy interpretacyjne. W rozdziale trzecim Autor prezentuje trzy fundamentalne paradygmaty neuronauki poznawczej, czyli paradygmat komputerowy, psychologię ewolucyjną i ambodied-embedded mind, po czym, w ramach wyrazistego przykładu, omawia kazus self deception, czyli zagadnienie samooszukiwania się. Dla zachęty przytoczę cytat z Michaela Gazzanigi, który to cytat Hohol zamieszcza:

Jeśli pragniesz być dobrym kłamcą, byłoby dobrze, gdybyś nie wiedział, że kłamiesz, albo - jak w wypadku psychopatów - żebyś się tym nie przejmował. [s. 157]

W tym samym rozdziale mamy opisaną Hipotezę Makiawelicznej Inteligencji; zgodnie z tą hipotezą inteligencja koewoluowała wraz z uspołecznieniem, a uspołecznienie w sposób istotny powiązane jest z makiawelizmem, przejawiającym się często poprzez kłamstwa, manipulacje i podstępy, czyli - mówiąc ogólniej - oszustwa.

Innym zjawiskiem podanym jako przykład jest opisany w rozdziale siódmym kazus neurokognitywnej teorii moralnej autorstwa Williama D. Casebeera i Patricii S. Churchland. Casebeer i Churchland swoje wstępne hipotezy oparli na tezach trzech głównych stanowisk etyki normatywnej: etyce cnót, reprezentowanej przede wszystkim przez Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu, utylitaryzmie oraz deontologii. I tu niespodzianka. Oto Hohol pisze:

Casebeer i Churchland twierdzą, że opisane badania i eksperymenty koroboruja tezę, zgodnie z którą współczesna wiedza o istocie poznania moralnego jest najbardziej kompatybilna ze stanowiskiem w etyce normatywnej, jakim jest etyka cnót. [ss. 325-326]

Z pewnością takie konkluzje nie dla wszystkich są niespodzianką, niemniej jednak, moim zdaniem, dla wielu są. Poczytajcie, jak Casebeer i Churchland argumentują swoje wnioski.

Książka jest trudna, w dużej mierze traktuje bowiem o warsztacie stosowanym w naukach neurokognitywnych, a jest to warsztat ciągle wypracowywany, co wiąże się między innymi z tym, że nauki neurokognitywne są dziedziną młodą i multidyscyplinarną. Warto jednak książkę czytać, bo w sposób przystępny, na ile się da, wyjaśnia ona, jak ludzie próbują wyjaśnić być może największy fenomen we wszechświecie - ludzki umysł.

Polecanki:

1. Wykład Mateusza Hohola na temat tego, skąd się biorą liczby. 

2. Wykład Piotra Urbańczyka na temat samooszukiwania się.

Wojciech Widłak, Paweł Pawlak. NIEkalendarz.

Wydane przez

Wydawnictwo Czerwony Konik

Mam zaufanie do Czerwonego Konika i do Pani Aleksandry, która dba o to, by w dziecięce i nie tylko dziecięce ręce trafiały książki tego warte. Po całej serii NIEporadników (Grzebień, Młotek, Rękawiczka Pięciopalczasta) nadeszła pora na NIEkalendarz i po raz kolejny poczułam się mile zaskoczona przez twórców książki.

Szukacie numeru do pogotowia garmażeryjnego? Zastanawiacie się, który z miesięcy jest najdłuższy? Intryguje Was czyje imieniny przypadają w dzień Waszych urodzin (w mój Kremigiusza)? W NIEkalendarzu znajdzie także listę osób, którym należy wysłać pozdrowienia z wakacji, prognozy pogody dla poszczególnych regionów kraju i miast, wyniki turnieju krasnali ogrodowych oraz błyszczek towarzyski;-)

NIEkalendarz jest wydany starannie, ma wszytą tasiemkę będącą jednocześnie miarą. Ciekawe, czy jest ona w stanie zmierzyć poziom siły śmiechu, jaki osiągną ci, którzy z NIEkalendarzem się spotkają.

Urocze i gwarantujące doskonałą zabawę kolejne wydawnicze dziecko Czerwonego Konika, zasługuje na pochwały. Sprawdźcie, czy spodoba się Wam NIEkalendarz i rozważcie, czy 2015 rok przeżyć z nim :-)

Rok z psem

Rok temu, 11 października, czekaliśmy na psa. Sara jechała do nas z Wrocławia, a jej obecność została mocno przedyskutowana z każdą z zainteresowanych stron. My czekaliśmy pełni obaw, ale też ufni w decyzję Fundacji Adopcje Malamutów.

Przyjechała. Dysząca, duża, nieco zapasiona. Zainteresowana kotami jako współmieszkańcami, posłuszna, chętna do spacerów, choć nieco słaba. 

Narzuciliśmy bogaty program spacerowy. Sara szczuplała w oczach, a jej pyszczydełko uśmiechało się coraz szerzej. Między nią a kotami wciąż nie było przyjaźni, a my baliśmy się zostawiać zwierzaki same w domu. Konsultowaliśmy się na lewo i prawo i dopiero gdy usłyszeliśmy od osoby, którą cenimy za jej bogatą wiedzę o zwierzętach, że one się dogadają, a już zupełnie nie musimy się przejmować kotami, bo to one sobie podporządkują psa, lekko odetchnęliśmy.

Nadeszła zima, ale niezbyt mroźna i śnieżna. Mimo to, Sarze podobało się to, co widzi i czuje. Pięknie wyglądała na śniegu i aż żal brał, że nie było go więcej. Pojechałyśmy też na Mazury licząc, że tam znajdziemy zimę.

Obecność Sary zmieniła moje życie. I nie mówię tu tylko o długich godzinach spacerów, które dla większości moich znajomych wydają się być utrapieniem. Dla mnie spacery z Sarą są doskonałą okazją do wyciszenia się, do słuchania książek, do rozmów z osobami, które chcą nam towarzyszyć. Na każdą z tych aktywności mam swój czas, każda z nich daje mi satysfakcję, a świadomość tego, że Sara bardzo lubi nasze spacery potęguje owo odczucie.

Sara dała mi też siłę. Patrzę na nią i widzę, że czasami opłaca się być upartym osiołkiem, że czasami mimo niesprzyjających okoliczności warto patrzeć przed siebie, nie rezygnować z bycia sobą, że warto być twardym i myśleć o sobie nie zatracając jednocześnie radości życia i umiejętności cieszenia się drobiazgami. I nie, nie żartuję - tego wszystkiego uczy mnie mój pies:-)

Sara ma, według danych z książeczki, 10 lat. A ja mam nadzieję, że jeszcze przez wiele dni będzie nam dane podążać razem w tym samym kierunku...

P.S. A tak się to wszystko zaczęło.

Pressje. Teka 36.

Z PRESSJAMI najczęściej mam tak, że po przeczytaniu kolejnej teki jestem zmęczona i przekonana o tym, że PRESSJI już nigdy nie będę czytać, po czym czytam i tak to się kręci. Lektura PRESSJI nie jest łatwa dlatego, że trudne są tematy, którym poświęcane są kolejne teki. No bo co wiedziałam o ekonomii trynitarnej, albo o powrocie mesjanizmu? Powiedzieć, że prawie nic, to powiedzieć bardzo delikatnie. Podobnie prawie nic nie wiedziałam o intronizacji Jezusa Króla Polski, i to jeszcze w kontekście ludowego postsekularyzmu.

Na szczęście już w pierwszym tekście Paweł Rojek klarownie wyłożył, czym ów ludowy postsekularyzm jest i jak się ma do idei intronizacji. Rojek wychodzi od postulatu Jurgena Habermasa, który proponował, aby świecki rozum otworzył się na inspiracje płynące z religii. Ten postulat Habermasa, wygłoszony podczas wykładu w kościele św. Pawła we Frankfurcie nad Menem w roku 2001, uznawany jest za manifest postsekularyzmu, czyli idei promującej rezygnację z eliminowania religii ze sfery publicznej. Rojek pisze tak:

Wydaje się, że intronizacja jest nie tylko dopuszczalną, lecz także właściwą odpowiedzią na to wezwanie. Religia bowiem, jeśli nie jest wszystkim, jest niczym. Jeśli ma pomóc świeckiemu rozumowi, musi go objąć w całości. [s. 8]

To, co napisał Rojek, rymuje się z tym, co powiedział ojciec Józef Bocheński, mianowicie:

Nie można powiedzieć, jakie jest zadanie religii, ponieważ religia jest czymś absolutnym. U wierzącego wszystko inne jest dla niej, a nie ona dla czegoś. [Między logiką a wiarą. Z Józefem Bocheńskim rozmawia Jan Parys. Les Editions Noir Sur Blanc. Warszawa 1998. s. 162]

Bocheński zauważył istotną rzecz: oto wszystko jest dla religii, ale u człowieka wierzącego. Habermas nie jest człowiekiem wierzącym i z tego względu jego postulat musi być, jeśli tak wolno powiedzieć, nieco kulawy. Rojek o tym pisze:

Ciche wołanie Habermasa o pomoc do nieba nie oznacza jednak wcale gotowości do rezygnacji z dziedzictwa oświecenia. Habermas gwałtownie odrzuca "znajdujące nawet jeszcze dziś rezonans" przekonanie, że "skruszonej modernie pomóc w wyjściu ze ślepego zaułka może tylko religijne ukierunkowanie na jakiś transcendentny punkt odniesienia.” [ss. 16-17]

Marcin Majewski w swoim tekście stawia zasadnicze pytanie: Jaki jest sens tego żądania? Dlaczego Jezus (…) domaga się intronizacji od Polski, a za nią od innych narodów? [s. 43] I odpowiada: Jezus żąda intronizacji dlatego, że dokonała się detronizacja, dlatego, że już nie króluje. [j.w.]

I znowu – teza Majewskiego ludziom niewierzącym może wydawać się dziwaczna, bo niby co z tego, że Jezus już nie króluje? Co z tego, że religia, przynajmniej w świecie Zachodu, nie zajmuje już tak silnej pozycji, jaką zajmowała kiedyś? To są bardzo ważne pytania, a szukając na nie odpowiedzi trzeba głęboko rozważać wiele tematów, w tym społeczną rolę religii. Zakończę cytatem ze Scotta Atrana, który daje taką sugestię:

Książka ta nie zawiera żadnych twierdzeń odnośnie do tego, czy nadprzyrodzone sprawstwo lub religia w ogóle, niosą ze sobą jakieś korzyści dla dostosowania. Zawarte w niej argumenty sugerują jedynie, że żaden inny sposób myślenia i zachowania nie radzi sobie całościowo z moralnymi i egzystencjalnymi dylematami (związanymi ze śmiercią czy zdradą), wprowadzanymi do ludzkiej świadomości i życia społecznego przez ogólnoludzkie emocje i procesy poznawcze. Tak długo jak ludzie wbrew rozsądkowi będą żywić nadzieję, religia przetrwa. [S. Atran. Ewolucyjny krajobraz religii. Zakład Wydawniczy NOMOS. Kraków 2013. s. 337]

Sformułowanie „wbrew rozsądkowi” jest dla mnie dyskusyjne, ale poza tym zgadzam się z Atranem. Religia przetrwa, a najnowsza teka PRESSJI jest doskonałym materiałem do refleksji na temat tego, czym jest i będzie religia, zwłaszcza w kontekście jak najszerzej rozumianej sfery społecznej.

Prezent urodzinowy

Wczoraj świętowałam urodziny. Ale najpiękniejszy prezent dostałam dzień wcześniej od PanDoktora. Przyszły wyniki Nusi i są to dobre wyniki:

Badaniem histopatologicznym przesłanego materiału stwierdzono liczne lipocyty i lipoblasty wskazujące na łagodny rozrost nowotworowy o typie tłuszczaka (lipoma). Rokowanie dobre. Wskazana obserwacja i kontrole u lek. wet.

Prawda, że to najwspanialszy prezent?

Robin Dunbar. Nowa historia ewolucji człowieka.

Wydane przez 

Copernicus Center Press

Sięgnęłam po tę książkę, żeby poszukać odpowiedzi na pytanie sformułowane w podtytule polskiego wydania: dlaczego spośród kilkunastu żyjących niegdyś gatunków hominidów przetrwał właśnie Homo sapiens? Rzecz jasna nie napiszę, czy znalazłam odpowiedź na to pytanie :-)

Dunbar nie pisze historii ewolucji człowieka linearnie, tylko omawia poszczególne istotne kwestie, takie jak umysł, język, religia, kultura i wiele innych. Są to kwestie istotne w kontekście pytania o to, co spowodowało ewolucyjny sukces naszego gatunku. Dunbar pisze o hominidach, w tym fantastycznie przedstawia neandertalczyków, ale nie tylko o hominidach - duża część książki poświęcona jest zwierzętom, przede wszystkim naczelnym, a pośród nich głównie małpom człekokształtnym. Autor stawia następujące pytania:

Co właściwie tak mocno odróżnia nas od wszystkich gatunków, z którymi dzielimy planetę? (...) W którym momencie ewolucji człowieka powstało to, co oddziela nas od pokrewnych nam stworzeń? I wreszcie pytanie, które dręczy mnie chyba najbardziej: dlaczego to właśnie nasz rodowód okazał się tak znakomity? [s. 22]

Przez całą książkę Dunbar stara się odpowiedzieć na te pytania, a szukając odpowiedzi snuje rozważania na arcyciekawe tematy i pokazuje mechanizmy, które leżą u podstaw wyjątkowości gatunku ludzkiego. Mnie najbardziej zainteresowało to, co autor pisze o umyśle, w tym o teorii umysłu, którą posiadają ludzie, a nie wiemy, czy i ewentualnie na jakim poziomie mają ją zwierzęta, o intencjonalności i o języku. Autor stwierdza:

Chociaż ludzie i małpy dzielą pewne ważne zaawansowane zdolności poznawcze, to różnią się w jednej zasadniczej kwestii - stopnia, w którym ludzie potrafią abstrahować od doświadczanego przez nich świata. Pozwala im to zastanawiać się nad światem w jego zastanej postaci, pytać, czy mógłby wyglądać inaczej. [s. 101]

Dunbar opowiada kapitalne rzeczy o języku. Utrzymuje na przykład, że język nie powstał przede wszystkim po to, żebyśmy mogli przekazywać sobie informacje, a także tłumaczy, co sprawia, że niektóre rozmowy są ciekawe, a inne nie. Język jest niesamowitym narzędziem, którym dysponują tylko ludzie, bowiem pawiany czy szympansy "nigdy nie dowiedzą się o tym, czego nie widziały na własne oczy" [s. 149], niemniej jednak, zdaniem Dunbara, funkcja języka jest inna niż ta, którą intuicyjnie wskazuje większość ludzi.

Autor pokazuje, co jego zdaniem w największym stopniu stanowi o różnicy między ludźmi, a pozostałymi zwierzętami:

Tu własnie tkwi największa różnica między nami a naszymi małpimi braćmi - w świecie wyobraźni. Potrafimy sobie wyobrazić, że rzeczy nie muszą być takie, jakimi je postrzegamy. Możemy udawać, że przez nasz ogród przemykają wróżki. Możemy konstruować wymyślne rytuały i wierzenia mające swoją genezę wyłącznie w naszej wyobraźni. Pozostałe zwierzęta tego nie potrafią, nie są bowiem w stanie spojrzeć na rzeczywistość z zewnątrz i zastanowić się, "co by było, gdyby..." [s. 200]

Wyobraźnia, którą dysponują ludzie, to z pewnością wspaniały dar. Często cudownie jest móc wyobrazić sobie, że przez nasz ogród przemykają wróżki. Tego nie potrafią wyobrazić sobie wilki. Czy w związku z tym wilki mają życie uboższe niż życie ludzi? Prawdopodobnie tak, przynajmniej w określonym aspekcie. Ale czy jednocześnie życie wilków nie jest prawdziwsze od życia ludzi? Być może tak. Czy ktoś napisał już o tym książkę? 

P.S. Polecam dwa teksty. W pierwszym tekście Łukasz Kwiatek pisze między innymi o tym, o czym w książce pisze Dunbar, a drugi tekst to wywiad z Dunbarem.